Khi Đế quốc Nga sụp đổ vào năm 1917, Cộng hòa Ngoại Kavkaz được thành lập với đội ngũ trí thức Armenia và Gruzia hàng đầu. Sau một thời gian ngắn, nước cộng hòa bị giải thể và Cộng hòa Dân chủ Azerbaijan được tuyên bố vào ngày 28 tháng 5 năm 1918 bởi đảng Musavat của Azerbaijan. Tên "Azerbaijan" đã thông qua vì lý do chính trị,[11][12] được sử dụng riêng để xác định vùng lân cận ở Tây Bắc Iran đương thời.[13][14][147]

Đây là nước Cộng hòa Dân chủ đầu tiên được thành lập trong Thế giới Hồi giáo. Tuy nhiên, tại Baku, một liên minh của các đảng Bolshevik, Dashnak và Menshevik đã chiến đấu chống lại quân đội Thổ Nhĩ Kỳ-Hồi giáo do Nuru Pasha chỉ huy. Liên minh được gọi là "Công xã Baku" này cũng đã truyền cảm hứng hoặc ngầm chỉ trích các vụ thảm sát người Hồi giáo địa phương của lực lượng Dashnak-Armenia có vũ trang. Tuy nhiên, liên minh này đã sụp đổ và được thay thế bởi một chính phủ do Anh kiểm soát được gọi là Chế độ độc tài Trung Caspia vào tháng 7 năm 1918. Kết quả của các trận chiến vào tháng 8 - tháng 9, vào ngày 15 tháng 9 năm 1918, lực lượng chung của Cộng hòa Dân chủ Azerbaijan và Đế chế Ottoman do Nuru Pasha lãnh đạo đã tiến vào Baku và tuyên bố thành phố này là thủ đô của nhà nước Azerbaijan non trẻ. Sự kiện này luôn được coi là một trong những trang vinh dự nhất của lịch sử Azerbaijan.[148]

Azerbaijan được tuyên bố là một nước cộng hòa thế tục và quốc hội đầu tiên của nó khai mạc vào ngày 5 tháng 12 năm 1918. Chính quyền Anh ban đầu không công nhận nước Cộng hòa nhưng ngầm hợp tác với nó. Đến giữa năm 1919, tình hình Azerbaijan ít nhiều đã ổn định và các lực lượng Anh rời đi vào tháng 8 năm 1919. Tuy nhiên, vào đầu năm 1920, lực lượng Bolshevik đang tiến công, chiến thắng trong Nội chiến Nga, bắt đầu gây ra một mối đe dọa lớn đối với nước cộng hòa non trẻ, vốn cũng có xung đột với Armenia về Karabakh.

Azerbaijan được Đồng minh công nhận trên thực tế là một quốc gia độc lập vào tháng 1 năm 1920 tại Versailles Hội nghị Hòa bình Paris. Nước cộng hòa được điều hành bởi năm nội các, tất cả được thành lập bởi liên minh của Musavat và các đảng khác bao gồm Khối xã hội chủ nghĩa, Đảng độc lập, Đảng tự do, Đảng Xã hội-Dân chủ Hummat (hoặc Endeavour) và Đảng Bảo thủ Ittihad (Liên minh). Người đứng đầu trong ba nội các đầu tiên là Fatali Khan Khoyski; trong hai nội các cuối là Nasib Yusifbeyli. Chủ tịch quốc hội Alimardan Topchubashev được công nhận là nguyên thủ quốc gia. Với tư cách này, ông đại diện cho Azerbaijan tại Versailles Hội nghị Hòa bình Paris vào năm 1919.

Được sự hỗ trợ của những người bất đồng chính kiến ở Azerbaijan trong chính phủ Cộng hòa, Hồng quân đã xâm lược Azerbaijan vào ngày 28 tháng 4 năm 1920. Phần lớn quân đội Azerbaijan mới được thành lập đã tham gia vào việc dập tắt một cuộc nổi dậy của người Armenia vừa mới nổ ra ở Karabakh. Người Azerbaijan không từ bỏ nền độc lập ngắn ngủi 1918–20 của họ một cách nhanh chóng hay dễ dàng. Có tới 20.000 người đã chết khi chống lại cuộc tái chinh phục của Nga.[149] Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc thiết lập Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan đã dễ dàng hơn bởi thực tế là có sự ủng hộ nhất định đối với tư tưởng Bolshevik ở Azerbaijan, đặc biệt là trong giới công nhân ở Baku.[150] Cùng ngày, một chính phủ Liên Xô được thành lập dưới thời Nariman Narimanov. Trước khi năm 1920 kết thúc, số phận tương tự đã ập đến Armenia và vào tháng 3 năm 1921, cả Gruzia cũng vậy.